Przedmiotowe zasady oceniania
język polski
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY 4, 5, 6, 7, 8
Podstawa prawna do opracowania Przedmiotowych Zasad Oceniania:
1) Podstawa programowa opracowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, zawarta w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. (DzU z 2017 r., poz. 356).
2) Program nauczania: „NOWE Słowa na start!” program nauczania języka polskiego na II etapie kształcenia ogólnego – w klasach IV–VIII szkoły podstawowej.
3) Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania
Cele oceniania:
- rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych,
- informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,
- pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju i motywowanie go do dalszej pracy,
- dostarczenie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia,
- umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej,
- dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem.
1. Uczniowie oceniani są według skali od 1-6.
2. Sposobem kontroli wiedzy i umiejętności zdobytych przez uczniów w procesie nauczania są:
Sprawdziany wiadomości i umiejętności
Sprawdziany z lektur
Uczniowie piszą sprawdzian po każdym dziale. Sprawdzian ma na celu sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu danego działu (właściwe odczytanie tekstu, posługiwanie się formami wypowiedzi pisemnej, zagadnienia z zakresu literatury, języka, kultury i ortografii).
Sprawdziany z lektur to sprawdziany z treści lektur oraz problematyki w nich zawartej. Uczniowie klasy VII i VIII po omówieniu lektury obowiązkowej piszą sprawdzian lub mierzą się z arkuszem egzaminacyjnym dotyczącym omawianej lektury.
Sprawdziany są obowiązkowe. Sprawdzane są w ciągu 1 tygodnia. Przechowywane są przez nauczyciela do końca roku szkolnego, następnie niszczone. Prace są udostępniane do wglądu rodzicom na zebraniu lub podczas indywidualnego spotkania. Spisywanie (ściąganie) na sprawdzianie jest jednoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej. Ocenę z ze sprawdzianów ustala się według skali procentowej:
100% - 96% - stopień celujący
95,99% - 90% - stopień bardzo dobry
89,99% - 70% - stopień dobry
69,99% - 55% - stopień dostateczny
54,99% - 30% - stopień dopuszczający
29,99% - 0% - stopień niedostateczny
Uczniowie przed każdym sprawdzianem otrzymują NACOBEZU wraz z kartą samooceny, a po, informację zwrotną, pisemną lub ustną. Uczeń może poprawić każdy sprawdzian wiadomości.
Dyktanda
Przeprowadzane są po cyklu lekcji ortograficznych i dotyczą czynnego posługiwania się zasadami ortograficznymi, które są ćwiczone na lekcji.
Ocena za dyktando:
bardzo dobry (1 błąd)
dobry (2-3 błędy)
dostateczny (4-5 błędów)
dopuszczający (6-7 błędów)
niedostateczny (8 i więcej błędów)
Błędem ortograficznym obniżającym ocenę jest niepoprawna pisownia wyrazów ze znanymi dla ucznia zasadami.
BŁĘDY PODSTAWOWE (zasadnicze) dotyczą zasad pisowni wyrazów z: • u – ó , • ż – rz , • h – ch , • nie z poznanymi częściami mowy , • wielkich liter , • pisownia łączna przyimka z rzeczownikiem lub inną częścią mowy • cząstką by.
Praca domowa
Kontrolowana na bieżąco. Prace domowe mogą być pisemne lub ustne, krótkoterminowe lub długoterminowe.
Zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń
Prowadzenie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń jest obowiązkowe. Nauczyciel na bieżąco sprawdza zeszyt przedmiotowy oraz zeszyt ćwiczeń i poprawia błędy. Nie stawia się oceny za prowadzenie zeszytu.
Praca na lekcji
To praca ucznia na lekcji: aktywność, praca w grupie, praca samodzielna z kartą pracy lub ćwiczenia utrwalające w zeszycie ćwiczeń.
Recytacja
Uczniowie przygotowują recytację zadanego utworu poetyckiego lub prozatorskiego. Przewidziana jest co najmniej jedna recytacja w ciągu półrocza
Kryteria oceny recytacji:
1)Zgodność z tekstem
2)Płynność recytacji (bez poprawek, czekania na podpowiedź);
3)Przestrzeganie znaków przestankowych;
4)Dostosowanie tempa recytacji i barwy głosu do treści oraz nastroju wybranego fragmentu;
5)Gesty i mimika.
Wypowiedzi pisemne
Ocenie podlega umiejętność redagowania różnych form wypowiedzi pisemnych .Uczniowie będą oceniani kryterialnie. Oceniając, bierze się pod uwagę następujące kryteria (5 punktów):
1)Praca na temat.
2)Postać graficzna pracy.
3)Język (klasa 4 – dopuszczalne 4 błędy językowe; klasa 5 i 6 – dopuszczalne 3 błędy językowe; klasa 7,8 – dopuszczalne 3 błędy językowe).
4)Ortografia (klasa 4 – dopuszczalne 4 błędy ortograficzne; klasa 5 i 6 – dopuszczalne 3 błędy ortograficzne, klasa 7,8 – dopuszczalne 3 błędy ortograficzne).
5)Interpunkcja(klasa 4 – dopuszczalne 4 błędy interpunkcyjne; klasa 5 i 6 – dopuszczalne 3 błędy interpunkcyjne, klasa 7,8 – dopuszczalne 3 błędy interpunkcyjne).
Uczniowie za każde zagadnienie otrzymują 0 lub 1 punkt.
Ocenę celującą otrzymują wówczas, gdy praca realizuje temat, ma właściwą postać graficzną, jest bezbłędna pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym, zawiera szczególne walory (słownictwo bogate, wypowiedź żywa, swobodna, jasna i precyzyjna, oryginalne ujęcie tematu).
Egzaminacyjne formy wypowiedzi w klasie 7 i 8 (rozprawka, opowiadanie twórcze) oceniane są według kryteriów egzaminacyjnych (20 punktów).
1)Realizacja tematu wypowiedzi
2)Elementy twórcze
3)Kompetencje literackie i kulturowe
4)Kompozycja tekstu
5)Styl
6)Język
7)Ortografia
8)Interpunkcja
Uczniowie przed przystąpieniem do pisania są zapoznawani z kryteriami wypowiedzi i punktacją.
Uczniowie, redagując wypowiedź pisemną, muszą pamiętać o objętości pracy:
Klasa 4 – nie mniej niż 8 zdań.
Klasa 5 – nie mniej niż 10 zdań.
Klasa 6 – nie mniej niż 12 zdań
Klasa 7 – nie mniej niż 150 wyrazów
Klasa 8 – nie mniej niż 200 wyrazów
Kartkówki
( 5-10 minut ) przewidziane są na każdej lekcji, obejmują zakres materiału z ostatnich zajęć. Kartkówki uczniowie wklejają do zeszytu przedmiotowego.
Wypowiedzi ustne
Obejmują zakres materiału z ostatniej lekcji. Oceniana jest zawartość rzeczowa, umiejętność formułowania myśli, stosowanie terminologii polonistycznej.
Celujący – odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem, spełniając kryteria oceny bardzo dobrej, prezentuje własne przemyślenia i oceny, łączy wiadomości z różnych źródeł wiedzy.
Bardzo dobry – odpowiedź jest trafna i wyczerpująca, zgodna z tematem.
Dobry – odpowiedź zasadniczo samodzielna, ale niewyczerpująca, bierze udział w dyskusji- uzasadnia swoje racje w sposób komunikatywny;
dostateczny – odpowiedź odbywa się z pomocą nauczyciela, który naprowadza ucznia na właściwą odpowiedź.
Dopuszczający – wykazuje elementarną znajomość zagadnień polonistycznych, jednak niezbyt precyzyjnie udziela odpowiedzi na pytania nauczyciela, posiada duże braki w wiadomościach i umiejętnościach.
Niedostateczny – nie udziela odpowiedzi na większość pytań zadanych przez nauczyciela, nawet o elementarnym stopniu trudności, nawet z pomocą nauczyciela, posiada bardzo duże braki w wiadomościach koniecznych.
3.Uczniom posiadającym orzeczenia i opinie z poradni pedagogiczno- psychologicznej dostosowywane są wymagania edukacyjne zgodnie z zaleceniami poradni.
4. Uczeń 2 razy w ciągu półrocza bez konsekwencji może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji. Następnie otrzymuje pisemną uwagę.
5. Oceny klasyfikacyjne wystawiane są z ocen cząstkowych, jako średnie ważone z poszczególnych grup. Ocena z grupy to średnia arytmetyczna wszystkich ocen cząstkowych w danej grupie.
GRUPY OCEN (FORMY PRACY)
Prace klasowe.
Sprawdziany wiadomości.
Dyktanda klasowe.
Wypowiedzi pisemne.
Kartkówki.
Praca na lekcji.
Wypowiedzi ustne. Recytacja.
Praca domowa.
Prace dodatkowe.
50%
20%
10%
10%
10%
6.Ocena klasyfikacyjna, może być podwyższona o jeden stopień wyżej, jeśli uczeń jest finalistą konkursu na szczeblu gminy, powiatu lub województwa.
7.Uczeń ma prawo do odwołania od oceny klasyfikacyjnej, zgodnie z postanowieniami zawartymi w Wewnątrzszkolnych Zasadach Oceniania.
8.Wymagania:
Ocena
Wymagania
Uczeń:
Celująca
• opanował umiejętności zapisane w podstawie programowej,
• samodzielnie rozwiązuje problemy i ćwiczenia o dużym stopniu trudności,
• czyta ze zrozumieniem teksty kultury przewidziane w programie, potrafi analizować i interpretować je w sposób pogłębiony i wnikliwy, posługując się terminologią z podstawy programowej,
• posługuje się bogatym i różnorodnym słownictwem oraz poprawnym językiem, zarówno w mowie, jak i w piśmie,
• aktywnie uczestniczy w lekcjach,
• z powodzeniem bierze udział w konkursach tematycznie związanych z językiem polskim,
• tworzy wypowiedzi pisemne zgodnie z wyznacznikami gatunkowymi, poprawne pod względem kompozycji, spójności wypowiedzi, językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym, oryginalnością,
• odznacza się samodzielnością i dojrzałością sądów,
• wzorowo wykonuje prace domowe i zadania dodatkowe,
• współpracuje w zespole,
• wykorzystuje wiedzę, umiejętności i zdolności twórcze (kreatywność) przy odbiorze i analizie tekstów oraz tworzeniu wypowiedzi.
Bardzo dobra
• opanował umiejętności zapisane w podstawie programowej,
• samodzielnie rozwiązuje problemy i ćwiczenia o znacznym stopniu trudności,
• czyta ze zrozumieniem teksty kultury przewidziane w programie, potrafi analizować je samodzielnie, podejmuje próby interpretacji,
• posługuje się bogatym słownictwem i poprawnym językiem, zarówno w mowie, jak i w piśmie,
• aktywnie uczestniczy w lekcjach,
• bierze udział w konkursach tematycznie związanych z językiem polskim,
• tworzy wypowiedzi pisemne zgodnie z wyznacznikami gatunkowymi, w większości poprawne pod względem kompozycji, spójności wypowiedzi, językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym,
• aktywnie uczestniczy w lekcjach,
• wykonuje prace domowe, często angażuje się w zadania dodatkowe.
Dobra
• w większości opanował umiejętności zapisane w podstawie programowej,
• samodzielnie rozwiązuje zadania o niewielkim lub średnim stopniu trudności, a z pomocą nauczyciela – trudne,
• czyta ze zrozumieniem teksty kultury przewidziane w programie, samodzielnie odnajduje w nich informacje,
• w wypowiedziach ustnych i pisemnych popełnia niewiele błędów językowych, ortograficznych i stylistycznych,
• bierze czynny udział w lekcji,
• wykonuje prace domowe.
Dostateczna
• częściowo opanował umiejętności zapisane w podstawie programowej,
• samodzielnie wykonuje tylko zadania łatwe; trudniejsze problemy i ćwiczenia rozwiązuje z pomocą nauczyciela,
• odnajduje w tekście informacje podane wprost, rozumie dosłowne znaczenie większości wyrazów w tekstach dostosowanych do poziomu edukacyjnego,
• w wypowiedziach ustnych i pisemnych popełnia błędy językowe, ortograficzne i stylistyczne; wypowiedzi cechuje ubogie słownictwo,
• wypowiada się krótko, ale wypowiedź jest na ogół uporządkowana,
• niekiedy popełnia rażące błędy językowe zakłócające komunikację,
• rzadko aktywnie uczestniczy w lekcjach,
• wykonuje prace domowe, ale popełnia w nich błędy.
Dopuszczająca
• opanował w niewielkim stopniu umiejętności zapisane w podstawie programowej,
• większość zadań, nawet bardzo łatwych, wykonuje jedynie z pomocą nauczyciela,
• czyta niezbyt płynnie, niewłaściwie akcentuje wyrazy, nie stosuje odpowiedniej intonacji,
• ma problemy z czytaniem tekstów kultury, ale podejmuje próby ich odbioru,
• nie potrafi samodzielnie analizować i interpretować tekstów,
• w wypowiedziach ustnych i pisemnych popełnia rażące błędy utrudniające komunikację, ma ubogie słownictwo i trudności z formułowaniem nawet prostych zdań,
• nie jest aktywny na lekcjach, ale stara się wykonywać polecenia nauczyciela,
• pracuje niesystematycznie, wymaga stałej zachęty do pracy,
• często nie potrafi samodzielnie wykonać pracy domowej, ale podejmuje próby.
Niedostateczna
• nie opanował nawet podstawowych wiadomości, ma bardzo duże braki w wiedzy i umiejętnościach z zakresu podstawy programowej,
• ma kłopoty z techniką czytania,
• nie odnajduje w tekście informacji podanych wprost, nie rozumie dosłownego znaczenia wielu wyrazów w tekstach dostosowanych do poziomu edukacyjnego,
• nie wykonuje zadań ani poleceń nauczyciela,
• wykazuje się niechęcią do nauki,
• zaniedbuje wykonywanie prac domowych,
• nie angażuje się w pracę grupy.
9. Zakładane osiągnięcia uczniów
Zakładane osiągnięcia uczniów wynikają z celów kształcenia i wychowania. Osiągnięcia podzielono na dwa etapy – na zakończenie klasy VI oraz klasy VIII.
NA ZAKOŃCZENIE KLASY VI
NA ZAKOŃCZENIE KLASY VIII
W zakresie kształcenia literackiego i kulturowego
Uczeń:
• identyfikuje wypowiedź jako tekst literacki, informacyjny, publicystyczny lub reklamowy,
• określa główny temat utworu literackiego, dzieła sztuki, artykułu prasowego,
• wskazuje główną myśl tekstu,
• wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio,
• odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od drugorzędnych,
• odróżnia informacje o faktach od opinii,
• nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst,
• przedstawia własne rozumienie utworu i je uzasadnia,
• wyraża sąd o postaciach i zdarzeniach,
• wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohatera,
• objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach,
• odróżnia dialog od monologu, rozumie ich funkcje w utworze,
• omawia elementy świata przedstawionego,
• opowiada o wydarzeniach fabuły oraz ustala kolejność zdarzeń,
• wskazuje wątek główny oraz wątki poboczne,
• charakteryzuje narratora, rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową,
• wskazuje w utworze bohaterów głównych i drugoplanowych oraz określa ich cechy,
• rozpoznaje fikcję literacką, rozróżnia elementy realistyczne i fantastyczne,
• rozpoznaje podstawowe gatunki literackie (baśń, legendę, przypowieść, mit, opowiadanie, nowelę, dziennik, pamiętnik lub powieść),
• rozpoznaje odmiany powieści i opowiadania,
• omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu,
• wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji, charakteryzuje podmiot liryczny,
• rozpoznaje w tekście środki stylistyczne (epitet, porównanie, przenośnię, wyrazy dźwiękonaśladowcze, zdrobnienie, zgrubienie, uosobienie, ożywienie, apostrofę, anaforę, pytanie retoryczne, powtórzenie) i określa ich funkcje,
• rozpoznaje elementy rytmizujące wypowiedź, w tym wers, rym, strofę, refren, liczbę sylab w wersie, i rozumie ich funkcję,
• dostrzega relacje między częściami wypowiedzi: wstępem, rozwinięciem i zakończeniem,
• dostrzega swoistość tekstów kultury przynależnych do literatury, teatru, filmu, muzyki, sztuk plastycznych i audiowizualnych oraz wskazuje ich cechy charakterystyczne,
• rozpoznaje komiks jako tekst kultury i wskazuje jego cechy charakterystyczne,
• wyodrębnia elementy spektaklu teatralnego oraz dzieła filmowego i telewizyjnego,
• jest świadomym odbiorcą tekstów kultury adresowanych do dzieci i młodzieży.
• rozumie istotę adaptacji utworu literackiego i potrafi porównać ją z oryginałem,
• odczytuje tekst poprzez przekład intersemiotyczny (np. rysunek, dramę, spektakl teatralny).
W zakresie kształcenia językowego
Uczeń:
• rozumie pojęcia: głoska, litera, sylaba, akcent,
• wyróżnia samogłoski i spółgłoski,
• rozróżnia głoski dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie, ustne i nosowe,
• zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów,
• rozróżnia odmienne i nieodmienne części mowy,
• rozpoznaje w wypowiedziach rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, przysłówki, przyimki, spójniki, partykuły, wykrzykniki i określa ich funkcję,
• odmienia czasowniki przez osoby, liczby, czasy, tryby i rodzaje,
• odróżnia czasowniki dokonane od niedokonanych,
• rozpoznaje bezosobowe formy czasownika,
• rozumie konstrukcję strony biernej i czynnej czasownika, przekształca konstrukcję strony biernej na czynną i odwrotnie,
• odmienia rzeczowniki przez przypadki i liczby oraz rozpoznaje rodzaj rzeczownika,
• odmienia przymiotniki przez przypadki, liczby i rodzaje,
• stopniuje przymiotniki i przysłówki oraz używa poprawnych form stopnia równego, wyższego i najwyższego w tworzonych wypowiedziach,
• wyróżnia typy liczebników i zaimków,
• rozpoznaje formy przypadków, liczby, osoby, czasu, trybu i rodzaju gramatycznego czasowników, rzeczowników, przymiotników, liczebników i zaimków,
• oddziela temat fleksyjny od końcówki,
• stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych,
• rozumie rolę nieodmiennych części mowy w wypowiedzeniach i poprawnie stosuje spójniki i przyimki,
• nazywa części zdania (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik) i rozpoznaje ich funkcje składniowe w wypowiedzeniach,
• określa funkcję wyrazów poza zdaniem, rozumie ich znaczenie i poprawnie stosuje w wypowiedziach,
• rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu,
• rozpoznaje wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, rozumie ich funkcje,
• wie, czym się różni zdanie od równoważnika zdania, i rozumie funkcje tych wypowiedzeń,
• rozróżnia zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz zdania pojedyncze i złożone,
• rozpoznaje typy zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie,
• przekształca konstrukcje składniowe, np. zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, zdania w równoważniki zdań i odwrotnie,
• poprawnie stosuje znaki interpunkcyjne, pisze poprawnie pod względem ortograficznym, stosując wiedzę o wymianie głosek, pisowni wielką i małą literą, pisowni nie z różnymi częściami mowy,
• wskazuje główne cechy języka mówionego i języka pisanego,
• posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny,
• identyfikuje tekst jako komunikat, rozróżnia typy komunikatów,
• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi,
• dostosowuje sposób wyrażania się do zamierzonego celu wypowiedzi,
• rozróżnia synonimy, antonimy, wyrazy wieloznaczne, rozumie ich funkcje w tekście i stosuje w wypowiedziach,
• rozpoznaje związki frazeologiczne, rozumie ich znaczenie oraz poprawnie stosuje w wypowiedziach, rozpoznaje słownictwo neutralne i wartościujące, rozumie ich funkcje w tekście,
• zna i stosuje zasady spójności formalnej i semantycznej tekstu,
• używa stylu stosownego do sytuacji komunikacyjnej,
• stosuje zasady etykiety językowej.
W zakresie tworzenia wypowiedzi
Uczeń:
• uczestniczy w rozmowie na zadany temat,
• rozróżnia typy argumentów,
• wskazuje środki perswazji użyte w tekstach, rozumie ich funkcję,
• rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikacji,
• stosuje intonację poprawną ze względu na cel wypowiedzi,
• tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: dialog, opowiadanie, opis, list, sprawozdanie, dedykacja, zaproszenie, podziękowanie, ogłoszenie, życzenia, charakterystyka, tekst o charakterze argumentacyjnym,
• tworzy logiczną, semantycznie pełną i uporządkowaną wypowiedź,
• stosuje odpowiednią do danej formy gatunkowej kompozycję i układ graficzny,
• rozumie rolę akapitów w budowaniu wypowiedzi, zna zasady ich budowy i je stosuje,
• dokonuje selekcji informacji,
• tworzy plan odtwórczy i twórczy tekstu,
• redaguje notatki,
• opowiada o przeczytanym tekście,
• rozróżnia współczesne formy komunikatów i odpowiednio się nimi posługuje,
• tworzy opowiadania związane z treścią utworu,
• redaguje scenariusz filmowy na podstawie fragmentów książki oraz własnych pomysłów,
• wygłasza z pamięci tekst z odpowiednią intonacją, dykcją, właściwym akcentowaniem.
W zakresie samokształcenia
Uczeń:
• doskonali ciche i głośne czytanie,
• zapisuje pozyskane informacje w różnej formie,
• korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach,
• gromadzi i selekcjonuje pozyskane informacje, poddaje je krytycznej analizie,
• stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych,
• korzysta ze słowników ogólnych języka polskiego, także specjalnych, oraz słownika terminów literackich,
• efektywnie posługuje się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi i wykorzystuje je do prezentowania własnych zainteresowań.
Uczeń powinien opanować treści wymagane w klasach IV–VI, a ponadto
W zakresie kształcenia literackiego i kulturowego
Uczeń:
• wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu, porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie,
• dostrzega różnice między literaturą piękną a innymi rodzajami piśmiennictwa,
• rozróżnia rodzaje i gatunki literackie (w tym pamiętnik, komedię, fraszkę, sonet, pieśń, tren, balladę, epopeję, tragedię),
• rozpoznaje w utworze środki stylistyczne (neologizm, eufemizm, porównanie homeryckie, inwokacja, symbol, alegoria) i określa ich funkcje,
• rozpoznaje gatunki dziennikarskie (reportaż, wywiad, artykuł, felieton) i określa ich podstawowe cechy,
• rozpoznaje w utworach rodzaje komizmu i określa ich funkcje,
• rozpoznaje w tekście ironię i określa jej funkcję,
• określa problematykę egzystencjalną w tekście i poddaje ją refleksji,
• uwzględnia w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty,
• wykorzystuje w interpretacji tekstów literackich elementy wiedzy o historii i kulturze,
• określa wartości etyczne i estetyczne w tekstach kultury,
• recytuje utwór literacki w interpretacji zgodnej z jego tematem i stylem,
• interpretuje dzieła sztuki (obraz, grafika, rzeźba, fotografia),
• znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych.
W zakresie kształcenia językowego
Uczeń:
• zna mechanizm uproszczeń i upodobnień fonetycznych, zaniku dźwięczności w wygłosie i rozumie ich znaczenie dla wymowy i pisowni,
• w wyrazie pochodnym wskazuje temat słowotwórczy i formant; określa rodzaje formantów i wskazuje ich funkcje w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym, rozróżnia realne i słowotwórcze znaczenie wyrazu; rozpoznaje rodzinę wyrazów, łączy wyrazy pokrewne, wskazuje rdzeń,
• zna zasady tworzenia wyrazów złożonych, odróżnia ich typy,
• rozpoznaje imiesłowy, rozumie zasady ich tworzenia i odmiany, poprawnie stosuje imiesłowowy równoważnik zdania i rozumie jego funkcje; przekształca go na zdanie złożone i odwrotnie,
• rozróżnia wypowiedzenia wielokrotnie złożone,
• odróżnia mowę zależną i niezależną, przekształca mowę zależną na niezależną i odwrotnie,
• rozumie i stosuje zasady dotyczące wyjątków od reguły polskiego akcentu,
• dostrzega zróżnicowanie słownictwa, rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu, wyrazy rodzime i zapożyczone,
• zna typy skrótów i skrótowców – określa ich funkcje w tekście,
• rozpoznaje nazwy osobowe i miejscowe, używa poprawnie ich form gramatycznych,
• rozumie znaczenie homonimów,
• wyróżnia środowiskowe i regionalne odmiany języka,
• rozróżnia treść i zakres znaczeniowy wyrazu, rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje podstawowe style funkcjonalne,
• zna zasady grzeczności językowej i stosuje ją w wypowiedziach,
• rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich,
• rozumie, na czym polega błąd językowy,
• wykorzystuje wiedzę o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych,
• poprawnie przytacza cudze wypowiedzi, stosując odpowiednie znaki interpunkcyjne, wykorzystuje wiedzę o różnicach w pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,
• zna i stosuje w praktyce zasady pisowni wyrazów nieodmiennych i pisowni partykuły „nie” z różnymi częściami mowy.
W zakresie tworzenia wypowiedzi
Uczeń:
• tworzy wypowiedź, zachowując zasady kompozycji, budowy akapitu jako spójnej całości myślowej oraz spójności językowej między akapitami,
• redaguje plan kompozycyjny własnej wypowiedzi,
• funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę,
• wykorzystuje znajomość tezy i hipotezy oraz argumentów przy redagowaniu rozprawki oraz innych tekstów argumentacyjnych,
• odróżnia przykład od argumentu,
• przeprowadza wnioskowanie jako element wywodu argumentacyjnego,
• rzeczowo uzasadnia własne zdanie w dyskusji,
• rozpoznaje w wypowiedziach środki perswazji i manipulacji oraz określa ich funkcje,
• zna i stosuje zasady etyki wypowiedzi,
• tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: opowiadanie twórcze, recenzja, rozprawka, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny, przemówienie, wywiad,
• wykonuje przekształcenia na tekście cudzym: skraca, streszcza, rozbudowuje i parafrazuje, formułuje pytania do tekstu,
• dokonuje interpretacji głosowej tekstów.
W zakresie samokształcenia
Uczeń:
• korzysta z informacji, respektując prawa autorskie,
• rozwija swoje uzdolnienia i zainteresowania,
• uczestniczy w życiu kulturalnym swojego regionu,
• realizuje projekty edukacyjne,
• przygotowuje prezentacje, wykorzystując technologie multimedialne,
• samodzielnie prezentuje wyniki swojej pracy,
• systematycznie się uczy,
• pogłębia wiedzę przedmiotową poprzez udział w wykładach, konkursach,
• potrafi formułować opinie i rozwija umiejętność krytycznego myślenia.